Tajniki nietolerancji pokarmowej: jak rozpoznać, leczyć i żyć zdrowo

Wprowadzenie

Żyjemy w czasach, w których mamy do czynienia z dużą ilością wrażliwości, alergii, nietolerancji. Ale czy znamy różnicę między nimi? Czy wiemy, jak się przed nimi chronić, a jednocześnie żyć zdrowo i bez dyskomfortu? W tym artykule zajmiemy się nietolerancjami pokarmowymi, które według Światowej Organizacji Zdrowia obecnie dotykają 4 na 5 osób.

Czym są nietolerancje pokarmowe?

Nietolerancja pokarmowa to niezdolność organizmu do prawidłowego trawienia pokarmu. Nietolerancje mogą objawiać się na kilka sposobów, ale najczęstsze to:

• organizmowi brakuje enzymów trawiennych umożliwiających trawienie niektórych pokarmów.
• nadmierne narażenie organizmu na pokarm lub jego nadmierne spożycie.

Jakie są rodzaje nietolerancji? Skąd się biorą?

Większość nietolerancji pokarmowych ma przyczyny nieimmunologiczne. Przyczyny są różne, od reakcji pseudoalergicznych po enzymopatie, przewlekłe infekcje i reakcje psychosomatyczne związane z nietolerancją pokarmową.

Istnieje kilka rodzajów nietolerancji pokarmowych, z których najczęstsze to:

• Nietolerancja laktozy: Wynika z braku enzymu laktazy, odpowiedzialnego za trawienie cukru mlecznego zwanej laktozą. Osoby z nietolerancją laktozy mogą doświadczać bólów brzucha, wzdęć, biegunki po spożyciu produktów zawierających laktozę, takich jak mleko i produkty mleczne.
• Nietolerancja glutenu: Jest związana z trudnościami w trawieniu białka gluten, które występuje głównie w pszenicy, życie, jęczmieniu i owsie. Osoby z nietolerancją glutenu, zwłaszcza te cierpiące na celiakię, mogą doświadczać bólu brzucha, biegunki, utraty wagi i innych objawów po spożyciu glutenu.
• Nietolerancja histaminy: Dotyczy problemów z metabolizmem histaminy, substancji obecnej w niektórych pokarmach. Nietolerancja histaminy może powodować objawy takie jak bóle głowy, zaczerwienienie skóry, swędzenie i problemy z oddychaniem.
• Nietolerancja fruktozy: Wynika z problemów z przyswajaniem cukru owocowego, fruktozy. Objawy mogą obejmować bóle brzucha, wzdęcia, biegunki.

Współistnienie nietolerancji z chorobami przewlekłymi

Współistnienie nietolerancji pokarmowej z chorobami przewlekłymi może występować, i istnieje kilka scenariuszy, które mogą łączyć te dwa zagadnienia. Współistnienie to może wpływać na zarządzanie objawami chorób przewlekłych i skuteczność terapii. Poniżej przedstawiam kilka przykładów:

Celiakia, będąca jednym rodzajem nietolerancji pokarmowej, jest również chorobą autoimmunologiczną. Osoby z celiakią mogą być bardziej podatne na inne choroby autoimmunologiczne, takie jak choroba Hashimoto (autoimmunologiczne zapalenie tarczycy) czy cukrzyca typu 1.

Osoby z zespołem jelita drażliwego często doświadczają nietolerancji pokarmowej, w tym nietolerancji laktozy. Objawy obu stanów, takie jak bóle brzucha, wzdęcia i biegunka, mogą się nakładać, co utrudnia zarządzanie obiema sytuacjami.

Niektóre choroby jelitowe, takie jak choroba Leśniowskiego-Crohna czy wrzodziejące zapalenie jelit, mogą wpływać na zdolność organizmu do trawienia pewnych składników pokarmowych, co z kolei może prowadzić do nietolerancji fruktozy.

Osoby z chorobami nerek, zwłaszcza w zaawansowanym stadium, mogą mieć ograniczenia dotyczące spożycia pewnych składników pokarmowych, takich jak białko czy potas. Odpowiednie dostosowanie diety może być konieczne, co może wpływać na nietolerancję pokarmową.

Niektóre badania sugerują, że osoby cierpiące na migrenę mogą mieć zwiększoną wrażliwość na histaminę. Współistnienie nietolerancji histaminy i migreny może wymagać dostosowania diety, aby zminimalizować spożycie potencjalnych wyzwalaczy migreny.

Objawy nietolerancji pokarmowej

Objawy nietolerancji pokarmowej mogą być różne i zależą od rodzaju nietolerancji oraz indywidualnych cech organizmu. Poniżej przedstawiam ogólne objawy kilku najczęstszych rodzajów nietolerancji pokarmowej:

Nietolerancja laktozy

• Bóle brzucha
• Wzdęcia
• Biegunka
• Gazy
• Nudności

Nietolerancja glutenu (celiakia)

• Bóle brzucha
• Biegunka lub zaparcia
• Wzmożone zmęczenie
• Utrata wagi
• Bladość skóry
• Ból stawów
• Zaburzenia miesiączkowania u kobiet

Nietolerancja histaminy

• Bóle głowy/migreny
• Zaczerwienienie skóry
• Świąd skóry
• Zmiany ciśnienia krwi
• Zawroty głowy
• Problemy z oddychaniem

Nietolerancja fruktozy

• Bóle brzucha
• Wzdęcia
• Biegunka
• Nudności
• Wzmożone gazy
• Zmęczenie

Jak zdiagnozować nietolerancję pokarmową?

Testy na nietolerancje pokarmowe przeprowadza się poprzez pobranie krwi żylnej w punkcie pobrań, a następnie wykonuje się analizę stężenia immunoglobulin G. Wynik badania pozwala na określenie, które pokarmy są źródłem nietolerancji. Diagnoza często wymaga monitorowania diety, prowadzenia dziennika spożycia pokarmu i objawów oraz badań na obecność określonych enzymów czy testów nietolerancji pokarmowej.

Alergia pokarmowa: Diagnoza alergii pokarmowej wymaga zazwyczaj badań skórnych, testów krwi (np. testy IgE) i/lub testów prowokacyjnych pod nadzorem lekarza.

Różnica między nietolerancją a alergią

Nietolerancja pokarmowa a alergia pokarmowa to dwie różne kategorie reakcji organizmu na substancje spożywcze. Główne różnice między nietolerancją a alergią:

Mechanizm reakcji

• Nietolerancja pokarmowa: Wynika z zaburzeń w trawieniu lub przyswajaniu pewnych składników pokarmowych. Przykłady to nietolerancja laktozy, nietolerancja fruktozy czy nietolerancja histaminy. Brak odpowiednich enzymów lub inne problemy z trawieniem mogą prowadzić do objawów, takich jak bóle brzucha czy biegunka.
• Alergia pokarmowa: Jest to reakcja układu odpornościowego na określony składnik pokarmowy. W alergii układ odpornościowy identyfikuje dany składnik jako substancję szkodliwą, co prowadzi do uwolnienia substancji chemicznych, takich jak histamina, co z kolei powoduje różnorodne objawy, od łagodnych do potencjalnie groźnych.

Szybkość występowania objawów

• Nietolerancja pokarmowa: Objawy często rozwijają się stopniowo i niepozornie, mogą występować kilka godzin po spożyciu danego pokarmu.
• Alergia pokarmowa: Objawy alergii pokarmowej są zazwyczaj szybko rozwijające się i mogą wystąpić w ciągu kilku minut do godzin po spożyciu alergenu.

Objawy

• Nietolerancja pokarmowa: Objawy są zwykle związane z układem pokarmowym i obejmują bóle brzucha, wzdęcia, biegunkę, nudności, a czasami zmęczenie.
• Alergia pokarmowa: Objawy mogą obejmować reakcje skórne (np. wysypka, świąd), problemy z oddychaniem, obrzęk, wymioty, biegunkę i w skrajnych przypadkach, wstrząs anafilaktyczny.

Jak uniknąć nietolerancji? Na czym polega specjalna dieta?

Rozpoznanie nietolerancji pokarmowej można dokładnie ustalić wykonując badania serologiczne. Po rozpoznaniu należy zastosować leczenie podstawowe, zmianę diety i zastosowanie specjalnego schematu w zależności od stopnia nietolerancji.

Nietolerancja laktozy

• Wybieraj produkty mleczne o niskiej zawartości laktozy, takie jak jogurty, sery twarde.
• Korzystaj z substytutów mleka bez laktozy.
• Unikaj dań i napojów zawierających dużo laktozy.

Nietolerancja glutenu (celiakia)

• Eliminuj produkty zawierające pszenicę, jęczmień, żyto i owsiankę.
• Wybieraj bezglutenowe produkty zamienniki, takie jak mąki bezglutenowe, chleb, makarony itp.
• Uważaj na ukryte źródła glutenu w produktach spożywczych.

Nietolerancja histaminy

• Ogranicz spożycie produktów wysokohistaminowych, takich jak sery, wędliny, alkohol, kawa.
• Wybieraj świeże produkty spożywcze.
• Unikaj jedzenia, które było przechowywane przez dłuższy czas.

Nietolerancja fruktozy

• Ogranicz spożycie owoców o wysokiej zawartości fruktozy, takich jak jabłka, gruszki, mango.
• Unikaj produktów zawierających syrop kukurydziany o wysokiej zawartości fruktozy.
• Wybieraj produkty nisko fruktozowe.

Suplementy diety jako pomoc w nietolerancji

Oto kilka suplementów, które mogą być brane pod uwagę w związku z niektórymi rodzajami nietolerancji pokarmowej:

Enzym laktaza: Suplement ten zawiera enzym laktazę, który pomaga w trawieniu laktozy. Osoby z nietolerancją laktozy mogą przyjmować ten enzym przed spożyciem produktów mlecznych.

Suplementy witamin i minerałów: Osoby z celiakią mogą mieć problemy z wchłanianiem pewnych składników odżywczych. Suplementacja witamin i minerałów, takich jak żelazo, witaminy z grupy B, witamina D, może być konieczna.

Kwercetyna: Jest to flawonoid, który może pomóc w kontrolowaniu reakcji histaminowych. Może być stosowany jako suplement diety, choć należy zwrócić uwagę na potencjalne interakcje z lekami i skonsultować się z lekarzem.

Suplementy probiotyczne: Probiotyki mogą pomóc w utrzymaniu zdrowej mikroflory jelitowej, co może poprawić tolerancję fruktozy.

Witamina B6 (pirydoksyna): Pomaga w metabolizmie amin biogennych, w tym tyraminy. Suplementacja witaminy B6 może być stosowana w niektórych przypadkach.

Suplementy diety, takie jak Papaya Plus czy Inulina, mogą pomóc w trawieniu laktozy i łagodzeniu objawów trawiennej nietolerancji.

Podsumowanie

Nietolerancje pokarmowe to problem, który dotyka coraz większą liczbę osób. Jednak z odpowiednią diagnostyką, dostosowaniem diety i ewentualnym wprowadzeniem suplementów diety, można znacznie poprawić jakość życia osób cierpiących na nietolerancje pokarmowe. Warto skonsultować się z lekarzem, aby ustalić odpowiednie podejście do leczenia i zapobiegania nietolerancjom pokarmowym.