AMD (z ang. Age related Macular Degeneration), zwyrodnienie plamki żółtej związane z wiekiem to mało znana, a potencjalnie groźna choroba oczu. Dotyczy ona osób po 50 roku życia, a stanowi najczęstszą przyczynę ślepoty u osób po 65 roku życia w krajach cywilizowanych. Schorzenie dotyczy centralnej części siatkówki (część oka odbierająca obrazy), zwanej plamką. Miejsce to odpowiada za widzenie centralne, a więc rozpoznawanie szczegółów, czytanie, pisanie, rozpoznawanie twarzy. Uszkodzenie tej części oka uniemożliwia wykonywanie wielu czynności jak prowadzenie samochodu, nalanie wody do szklanki czy odczytanie godziny na zegarku. Jeżeli pozostała obwodowa siatkówka jest zdrowa, pacjent nawet przy znacznym zaawansowaniu zmian zachowa zdolność samodzielnego poruszania się i orientacji w terenie. Rozróżniamy dwie postacie AMD suchą i mokrą. W każdej pierwotnie dochodzi do zaburzenia ukrwienia siatkówki.
W postaci suchej AMD, która jest zdecydowanie częstsza (dotyczy około 80 - 90% pacjentów), najpierw dochodzi do gromadzenia żółtawych złogów w siatkówce zwanych druzami. W późnym okresie niedokrwienie prowadzi do zaniku światłoczułych warstw siatkówki. Choć potencjalnie groźna, ta postać choroby rzadko prowadzi do znacznego pogorszenia widzenia centralnego. Niestety, nie znamy skutecznych metod leczenia tej grupy pacjentów, wiemy jednak, jak ważną rolę w hamowaniu jej progresji odgrywają suplementy diety oraz zmiana trybu życia.
Postać mokra (wysiękowa) AMD stanowi około 10% wszystkich zdiagnozowanych przypadków AMD. W postaci tej niedokrwienie prowadzi do powstawania nieprawidłowych naczyń krwionośnych pod siatkówką centralną. Ściany nowo powstałych naczyń krwionośnych są kruche i łatwo przepuszczalne. Płyn przesiąkający z tych naczyń lub wynaczyniona krew prowadzą do znacznego uszkodzenia okolicznych tkanek i pogorszenia widzenia. Zmiany, choć prawie zawsze dotyczą obu oczu z reguły nie rozwijają się symetrycznie. Często jednak patrząc oboma oczami, zmiany w pierwszym oku zauważamy za późno...
Ta groźna postać choroby może uszkodzić wzrok w ciągu kilku dni, a nawet godzin. W chwili obecnej znamy już sposoby zatrzymania, a nawet poprawy widzenia w chorym oku, wyniki zależą oczywiście od stopnia zaawansowania zmian, jeśli wytworzy się blizna, nie możemy już pomóc.
Jak w przypadku wielu innych chorób bardzo ważna jest profilaktyka i wczesne rozpoznanie zmian. Objawy uszkodzenia plamki żółtej mogą być bardzo różnorodne. Należą do nich :
- niewyraźne widzenie zwłaszcza czytanego tekstu,
- pojawienie się w centrum pola widzenia ciemnej plamy lub pustego miejsca,
- wykrzywienie i zniekształcenie linii prostych, „falowanie obrazu”.
Objawy choroby mogą pojawić się dopiero w jej późnym stadium, kiedy znaczna część plamki uległa już uszkodzeniu. Należy pamiętać, że choroba zanim poczyni spustoszenie prowadzące do ślepoty, przez długi czas rozwija się podstępnie, nie dając żadnych objawów. Już wtedy objawy może rozpoznać na dnie oka lekarz okulista. Zastosowanie w tym momencie profilaktyki zdrowotnej, a więc zmiana stylu życia i odżywiania się, przyjmowanie suplementów diety, a więc specjalnie dobranych i skomponowanych w całość witamin, mikroelementów, składników odżywczych i barwników plamkowych (luteina, zeaksantyna), daje dużą szansę na zatrzymanie procesów degeneracyjnych w siatkówce. Spójrzmy więc na czynniki ryzyka pojawienia się zwyrodnienia plamki.
Podstawowym czynnikiem ryzyka rozwoju AMD jest wiek. Każdy z nas, kto skończył 50 rok życia znajduje się więc w tzw. grupie ryzyka. Wynosi ono wtedy ok 2% ale rośnie szybko i ok 70 rż wynosi już 30%.
- Płeć: kobiety są bardziej narażone niż mężczyźni.
- Rasa biała.
- Osoby z jasnymi tęczówkami (oczy niebieskie, zielone).
- Dieta: niedostateczna ilość antyoksydantów („wymiataczy wolnych rodników”), dieta bogata w tłuszcze nasycone, alkohol – zwiększają ilość wolnych rodników, a tym samym prowadzą do uszkodzenia siatkówki.
- Otyłość (wysoki wskaźnik BMI).
- Choroby układu krążenia i serca (poprzez zaburzanie krążenia w siatkówce oka oraz towarzyszącą miażdżycę naczyń), cukrzyca, hipercholesterolemia (miażdżyca!).
- Palenie tytoniu CZYNNE i BIERNE – tzn. palimy sami lub pali ktoś w naszym otoczeniu (sprzyja powstawaniu toksycznych wolnych rodników).
- Nadmierna ekspozycja na światło słoneczne.
- Wywiad rodzinny: jeżeli ktoś w rodzinie stracił wzrok z powodu AMD stanowi to dodatkowy ważny czynnik ryzyka.
W przypadku występowania nawet jednego czynnika ryzyka rozwoju AMD u Ciebie lub u kogoś z Twojej rodziny (na przykład skończony 50-ty rok życia!) należy pamiętać o konieczności wizyty u okulisty. Dokładna ocena plamki wymaga rozszerzenia źrenicy kroplami – na badanie nie należy przyjeżdżać jako kierowca!
Dr n. med. Małgorzata Zaraś Okulista Centrum Medycznego CMP
Artykuł z magazynu Apetyt na zdrowie nr 12 (marzec-kwiecień 2012)
pobierz artykuł w formacie PDF